Paniczny lęk przed dentystą, czyli dentofobia, jest wciąż powszechnym zjawiskiem mimo rozwoju stomatologii w zakresie metod znieczulania pacjentów i wzrostu świadomości społeczeństwa na temat problemów z uzębieniem. Częstym skutkiem dentofobii jest unikanie leczenia stomatologicznego i nawarstwianie się zmian wymagających ingerencji lekarza. Z każdą fobią można jednak walczyć, a w konsekwencji nawet ją pokonać. W artykule wyjaśniamy, skąd bierze się dentofobia oraz jak pokonać strach przed wizytą u dentysty.
Dentofobia, czyli lęk przed dentystą
Strach przed dentystą i leczeniem stomatologicznym jest od lat przedmiotem rozważań, zarówno na gruncie naukowym, jak i popularnym. Niewątpliwie jest to ogromny problem dla wielu osób. Pacjenci, którzy zmagają się z dentofobią, bardzo często boją się nie tylko samej procedury leczenia zęba w gabinecie stomatologicznym, ale także dźwięku aparatury dentystycznej czy jakichkolwiek innych zabiegów w obrębie jamy ustnej.
Paniczny strach przed wizytą u dentysty, czyli dentofobia, może występować zarówno u dorosłych, jak i dzieci. O ile stan uzębienia najmłodszych pacjentów na ogół może być kontrolowany przez ich rodziców lub opiekunów, o tyle dorośli często zupełnie lekceważą problem i umawiają się do dentysty tylko, gdy odczuwają silny, przeszkadzający w codziennym funkcjonowaniu ból zęba. W konsekwencji unikają wizyt kontrolnych, które mogłyby wyeliminować tak przykre doświadczenia.
Dlaczego dentofobia jest tak ciężka do wyeliminowania? Wiąże się to z samą definicją fobii, która jest strachem irracjonalnym, nieadekwatnym do okoliczności (w końcu ból podczas leczenia zęba u stomatologa można zniwelować znieczuleniem). Skutkiem jest unikanie sytuacji kojarzonych z fobią i stopniowe pogarszanie się stanu niekontrolowanego i nieleczonego uzębienia. Co ciekawe, dentofobia jest jednym z najczęściej występujących lęków (obok lęku wysokości), dlatego warto to zjawisko poznać i zrozumieć.
Dentofobia - przyczyny
Żeby móc walczyć z dentofobią lub jakimkolwiek innym rodzajem lęku, na początek warto określić jego przyczyny. Najczęściej strach przed dentystą pojawia się z następujących powodów:
- negatywne doświadczenia związanie z leczeniem stomatologicznym z okresu dzieciństwa - jest to zdecydowanie najczęstsza przyczyna dentofobii;
- relacje bliskich osób z negatywnych doświadczeń związanych z leczeniem stomatologicznym;
- postawa rówieśników i członków rodziny, którzy także (niekoniecznie wskutek panicznego lęku, ale z powodu zwykłych obaw lub niedbalstwa, a w przypadku dzieci braku przymusu ze strony rodziców) stronią od leczenia stomatologicznego;
- określony typ osobowości, przy którym silne reakcje lękowe występują często i mogą powodować je nawet niewielkie zmiany sytuacyjne;
- reakcja na specyficzny nieprzyjemny dźwięk generowany przez aparaturę stomatologiczną, a nawet zapach obecny w gabinecie;
- poczucie naruszenia strefy intymnej pacjenta, który musi pozostawać w pozycji leżącej na fotelu w otoczeniu źle kojarzącego się instrumentarium;
- forma podania znieczulenia za pomocą igły i strzykawki oraz nieprzyjemne uczucie towarzyszące tej procedurze.
Dentofobia - strach przed dentystą a funkcjonowanie w społeczeństwie
Unikanie wizyt u stomatologa z powodu panicznego strachu, co powoduje stopniowe pogarszanie się stanu uzębienia, wpędza osoby cierpiące na dentofobię w swego rodzaju błędne koło. W zębach tworzą się coraz większe ubytki, a czas, który będzie trzeba spędzić w gabinecie wydłuża się.
Ponadto dentofobia może negatywnie wpływać na inne sfery życia osoby cierpiącej na lęk przed wizytą u stomatologa. Pacjenci, którzy cierpią na dentofobię, mogą stale przejmować się stanem swojego uzębienia, który nie jest kontrolowany przez specjalistę, a w konsekwencji tracić pewność siebie, odczuwać zakłopotanie i rzadziej się uśmiechać. Nie jest bowiem niczym nowym fakt, że kondycja fizyczna i stan zdrowia bezpośrednio wpływają na samopoczucie - odnosi się to także do dolegliwości stomatologicznych.
Dentofobia - jak leczyć?
Nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi na pytanie, jak pokonać strach przed dentystą, co wynika z różnorodności doświadczeń i cech osobowości, które odpowiadają za tę fobię. Można jednak zastosować szereg wskazówek, które pomogą zredukować lęk przed dentystą i spojrzeć na to bardziej racjonalnie.
1. Wybór dentysty
Kontakt z lekarzem to jeden z najważniejszych czynników kształtujących doświadczenie leczenia stomatologicznego. Należy więc zadbać o znalezienie specjalisty, który będzie nam zwyczajnie odpowiadał i będziemy czuli, że opiekuje się nami kompetentna i przyjazna osoba. Warto skorzystać z doświadczeń znajomych lub rodziny i zorientować się, czy ktoś bliski zna godnego polecenia dentystę, który oprócz miłego usposobienia posiada nowoczesny sprzęt. Obecnie łatwo znaleźć specjalistę, który używa wysokiej jakości narzędzi i metod leczenia, dzięki czemu czas spędzony w gabinecie jest maksymalnie skracany.
2. Wiedza
Osoby, które zmagają się z dentofobią, powinny opowiedzieć lekarzowi o wszystkich obawach i lękach oraz poprosić o szczegółowe omówienie przebiegu leczenia i wyjaśnienie wszystkich procedur. Wówczas łatwiej uświadomić sobie, że nasze lęki są kompletnie nieuzasadnione, a ich podstawą są tylko katastroficzne wyobrażenia.
3. Znieczulenie
Nowoczesne metody wprowadzania środka anestezjologicznego praktycznie uniemożliwiają odczuwanie jakiegokolwiek bólu. Informując stomatologa o dentofobii, możemy liczyć na jego zapewnienie o prawidłowej i prawie bezbolesnej aplikacji oraz skuteczności znieczulenia. Ukłucie igłą (nawet w tak wrażliwym miejscu jak jama ustna) jest nieinwazyjne i trwa bardzo krótko, a jego skutki są nieocenione dla każdego pacjenta, także nieposiadającego dentofobii.
4. Zmniejszenie stresu
Chodzenie do dentysty w towarzystwie kogoś z rodziny nie jest zarezerwowane tylko dla najmłodszych pacjentów. Zmagając się z dentofobią, warto poprosić bliską osobę o wsparcie i udać się na wizytę razem. W ten sposób lęk przed dentystą i stres z tym związany nie będą tak bardzo narastać podczas drogi i oczekiwania na wejście do gabinetu. Innym sposobem na zredukowanie napięcia jest słuchanie muzyki czy czytanie w poczekalni. Sposób na zajęcia myśli należy dopasować do własnych preferencji. Warto więc obserwować siebie, swoje reakcje na sytuacje stresowe i sposoby radzenia sobie z nimi.
Sposoby na pokonanie dentofobii u dzieci
Nieleczona dentofobia u najmłodszych pacjentów będzie uniemożliwiać prawidłowe dbanie o uzębienie w dorosłym życiu. Rolą rodziców jest więc dokładanie starań, by znaleźć stomatologa, którego pociecha obdarzy zaufaniem. Ponadto nie należy dzielić się z dziećmi negatywnymi doświadczeniami z wizyt u dentysty. Przede wszystkim jednak ważne jest zakorzenienie w nich przekonania, że dzięki systematycznym wizytom kontrolnym można uniknąć wielu nieprzyjemnych dolegliwości i długotrwałych posiedzeń na fotelu stomatologicznym. Ponadto można zwrócić najmłodszym uwagę na wartość pięknego uśmiechu i zdrowych zębów jako niewątpliwy atut w każdym wieku.
FAQ:
1. Z czego bierze się dentofobia?
Przyczyn może być wiele: od doświadczeń z dzieciństwa, przez negatywny wizerunek dentysty oraz brak rzetelnych informacji o przebiegu leczenia, aż po konkretne typy osobowości, podatne na odczuwanie irracjonalnego, panicznego lęku.
2. Jak pokonać strach przed dentystą?
Dentofobia jest możliwa to przezwyciężenia m.in. przez znalezienie dentysty, którego obdarzymy zaufaniem (np. z polecenia), informowanie o swoim lęku lekarza i każdorazowe poproszenie o znieczulenie, pójście na wizytę z bliską osobą.
3.Dlaczego należy walczyć z dentofobią?
Zaniechanie kontroli uzębienia przez specjalistę może doprowadzić do poważnych problemów, które wydłużą leczenie i wzbudzą jeszcze większy lęk. Ponadto warto uświadomić sobie wartość pięknego uśmiechu i wagi zdrowia fizycznego dla kondycji psychicznej i codziennego funkcjonowania.
Materiały źródłowe:
1. Sopińska, K., Olszewska, N., Bołtacz-Rzepkowska, E. 2017. Wpływ lęku stomatologicznego na stan uzębienia dorosłej populacji regionu łódzkiego. W: Dental and Medical Problems 26 (1), 73-78.
http://www.dmp.umed.wroc.pl/pdf/2017/54/1/73.pdf2. Uram, P. 2018. Społeczne uwarunkowania zjawiska dentofobii - problem dzieci i dorosłych. W: Zeszyty Naukowe Uczelni Jana Wyżykowskiego. Studia z Nauk Społecznych 11, 245-262.
https://www.researchgate.net/publication/340066875_Spoleczne_uwarunkowania_zjawiska_dentofobii_-problem_dzieci_i_doroslych
